Ben Frost & Daníel Bjarnason - SÓLARIS

"On the surface, I was calm: in secret, without really admitting it, I was waiting for something. Her return? How could I have been waiting for that? We all know that we are material creatures, subject to the laws of physiology and physics, and not even the power of all our feelings combined can defeat those laws. All we can do is detest them. The age-old faith of lovers and poets in the power of love, stronger than death, that finis vitae sed non amoris, is a lie, useless and not even funny. So must one be resigned to being a clock that measures the passage of time, now out of order, now repaired, and whose mechanism generates despair and love as soon as its maker sets it going?" 

Γενικά στηρίζω φούλ το να λατρεύει κανείς τόσο πολύ ένα βιβλίο ή μια ταινία ωστε να κάτσει να γράψει μουσική γι' αυτό. Νομίζω πως τέτοια πρότζεκτ αποτελούν πραγματικά εκ βαθέων πονήματα και γι' αυτό το λόγο το αποτέλεσμα είναι συνήθως απίστευτο. Θυμίζω για παράδειγμα το 'Voices of Light' του Richard Einhorn που γράφτηκε για το 'The Passion of Joan of Arc' του Dreyer. Αξίζει να το ακούσει κανείς, ακόμα κι αν δεν έχει δει την ταινία. Κάτι αντίστοιχα όμορφο έπαιξε και πέρυσι, αποδεικνύοντας πως ο Ben Frost εκτός από γαμάτος μουσικός είναι και scifi nerd. Ποιός ξέρει, ίσως αυτά τα δυό χαρακτηριστικά να πηγαίνουν hand in hand.

Έχουμε και λέμε: Stanislaw Lem, ιδιοφυία, Tarkovsky, επίσης ιδιοφυία, Ben Frost, ε, ιδιοφυία όπως και να το κάνουμε, δεν γίνεται να είμαι ο μόνος που βλέπει ενα pattern εδώ, έτσι; Μάλλον όχι. Αν εκτιμά κανείς το έργο που αντιστοιχεί σε ένα απ' τα τρία αυτά ονόματα, τα expectations του για τον δίσκο εκτοξεύονται στα ύψη. Αν πάλι έχει κάψει ουκ ολίγα εγκεφαλικά κύτταρα με το output και των τριών, έ, ξερω γω, παραγγέλνει τον δίσκο με το που εμφανίζεται το μαγικό 'preorder LP' κουμπάκι στο site της Bedroom Community και δεν ηρεμεί μέχρι να τον έχει στα χέρια του. Στο σημείο αυτό θα είμαι ειλικρινής και θα δηλώσω ευθέως πως δεν γνωρίζω πολλά γι' αυτόν τον Bjarnason αλλά ένα σύντομο ιντερνετικό ψάξιμο δείχνει πως πρόκειται για καλό και άξιο παλικάρι.

SÓLARIS λοιπόν. Άκουσα πολλή γκρίνια γι' αυτό τον δίσκο. Ότι δεν έχει αρκετό θόρυβο - "ευλογημένο χάος" - όπως τα προηγούμενα του Frost' (λες κι ο Bjarnasοn δεν υπάρχει, ή ότι πρέπει όλα να θυμίζουν τα Theory of Machines και By The Throat!), ότι δεν έχει συνοχή, ότι είναι πολύ low key και σύντομο και "πρόκειται για ένα απλό σάουντρακ" ρε παιδί μου και άλλες τέτοιες παπαριές...

Αν υπήρχε μια χρονομηχανή ή χρονοδίνη ή κάτι τέτοιο και μπορούσε ο Lem να ακούσει αυτό το άλμπουμ, θα είχε πρήξει τον Tarkovsky να το χρησιμοποιήσει στην ταινία του. Και έτσι, ίσως να είχε αποφευχθεί ένας άσχημος τσακωμός. Πραγματικά αξίζει να διαβάσει κανείς το βιβλίο (και είναι αριστούργημα!) ακούγοντας τον δίσκο. Ή να δει σκηνές απ' τη ταινία με το volume off και το άλμπουμ ως μουσική υπόκρουση. Όπως και να 'χει, τόσο το βιβλίο όσο και το adaptation παίζουνε ένα ύπουλο παιχνίδι στο μυαλό, ύπουλο με την καλή έννοια, έτσι; Δεν μπορώ να το περιγράψω αλλιώς ρε γαμώτο, και τα δύο σου αφήνουν κάτι τρομακτικά έντονο και πλήρως απροσδιόριστο (σαν τον Solaris ένα πράγμα!), κάτι που τρυπώνει κάτω απ' το δέρμα σου και φωλιάζει εκεί γεννόντας ερωτήματα, χωρίς να σ' αφήνει να σκεφτείς οτιδήποτε άλλο για μέρες. Τι στην ευχή είναι τελικά ο Solaris; Τι σκοπό εξυπηρετούν τα symmetriads που εμφανίζονται και εξαφανίζονται συνεχώς στην επιφάνειά του; Πόσο αληθινά είναι τα simulacra; Υπάρχει κάποιο όριο στις δυνατότητες του πλανήτη; Ποιά είναι τα κίνητρά του; Έχει καν κίνητρα; Τι νόημα έχουν 'ποταπά' συναισθήματα όπως η αγάπη και η απώλεια μπροστά σε κάτι τόσο απόλυτα ισχυρό και ξένο, τόσο εκτός των ορίων της ανθρώπινης κατανόησης; Και φυσικά τι ρόλο παίζει η φυσική τάση για ανθρωπομορφισμό όσον αφορά αυτά τα ερωτήματα;

"We are only seeking Man. We have no need of other worlds. We need mirrors. We don't know what to do with other worlds. A single world, our own, suffices us; but we can't accept it for what it is. We are seaching for an ideal image of our own world: we go in quest of a planet, of a civilisation superior to our own but developed on the basis of a prototype of our primeval past. At the same time, there is something inside us which we don't like to face up to, from which we try to protect ourselves, but which nevertheless remains, since we don't leave Earth in a state of primal innocence. We arrive here as we are in reality, and when the page is turned and that reality is revealed to us — that part of our reality which we would prefer to pass over in silence — then we don't like it any more."

Αλλά το γαμάτο είναι ότι το πόνημα των Bjarnason & Frost παραμένει τρομερή εμπειρία ακόμα κι αν δεν έχεις ιδέα τι είναι ο Solaris (ή μάλλον, τι πιστεύουν οι πρωταγωνιστές πως είναι ο Solaris)• απ' αυτές τις πολύ σπάνιες, που νιώθεις πως για 46 λεπτά αποστασιοποιείσαι κατά κάποιο τρόπο από την πραγματικότητα, σα να κάνεις ένα τεράστιο zoom out, powers of 10 φάση, και συνειδητοποιείς ότι, να ρε φίλε, ξεδιπλώνεται ολόκληρη μπροστά σου, μπορείς ξαφνικά να την αντιληφθείς στο σύνολό της, ως μια οντότητα ας πούμε, ξέρεις, σαν να έχεις αποκτήσει μια πρωτόγνωρη συναίσθηση του πως έχουν τα πράγματα, δηλαδή του ότι ο βράχος αυτός κάτω απ' τα πόδια μας γυρίζει γύρω από τον άξονά του με 1700χλμ/ώρα και τρέχει γύρω από τον ήλιο με 107,000χλμ/ώρα και παράλληλα τρέχει μαζί με το γαλαξία με μερικά εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα, του ότι πέφτουμε, όλοι μας πέφτουμε, αυτό κάνουμε, κρατιόμαστε με νύχια και δόντια απ' την επιφάνεια αυτού του κόσμου και πέφτουμε μαζί του συνεχώς μέσα στο κενό του διαστήματος, του ότι αυτό το ανεξήγητο κα γοητευτικό ταυτόχρονα φαινόμενο, η ζωή, από τη μίτωση ενός κυττάρου μέχρι την μικροαστική ρουτίνα σπίτι-δουλειά-σπίτι, λαμβάνει χώρα σε μια ατέλειωτη πτώση συγκλονιστικής κλίμακας και ενέργειας πέρα από κάθε φαντασία, του ότι το σύνολο των ασύλληπτα έντονων και πολύπλοκων ανθρώπινων εμπειριών και συναισθημάτων αφήνουν απόλυτα ασυγκίνητο και ανεπηρέαστο το σύμπαν που απλά συνεχίζει να υπάρχει ακόμα κι οταν μας φαίνεται πως δεν έχει νόημα να υπάρχει, και όλα αυτά τα πράγματα σε χτυπάνε κατακούτελα με αμείλικτη διαύγεια και αμεσότητα, μαζί φυσικά με την ανατριχίλα και τον υπαρξιακό τρόμο και τα αναρίθμητα ερωτήματα που κάτι τέτοιο περιλαμβάνει.

Θυμάμαι μικρός είχα πάθει ενα αντίστοιχο σοκ με το Songs of Distant Earth του Mike Oldfield. Ήταν ένα απάλευτο καλοκαιρινό βράδυ σε μια κωλοκατασκήνωση και διάβαζα υπό το φως φακού (απ' αυτούς τους κουμπωτούς που ποτέ δεν δουλεύουν όπως πρέπει) το ομώνυμο βιβλίο του Arthur Clarke ακούγοντας στο walkman τον δίσκο του Oldfield, ο οποίος ήταν ουσιαστικά βασισμένος στο βιβλίο. Πραγματικά την είχα λιώσει αυτή την κασσέτα. Θα ακουστεί χαζό και θλιβερό ίσως, αλλά γενικότερα η φάση παίζει να ήταν μια απ' τις πιο έντονες, σε πολλαπλά επίπεδα, εμπειρίες που έχω ζήσει.

Τότε ήταν που κατάλαβα: χρειαζόμαστε περισσότερα soundtracks για βιβλία. Βασικά χρειαζόμαστε περισσότερα soundtracks για τη ζωή. Και το SÓLARIS βάζει σταυρό και στα δύο κουτάκια, νομίζω.

"Must I go on living here then, among the objects we both had touched, in the air she had breathed? In the name of what? In the hope of her return? I hoped for nothing. And yet I lived in expectation. Since she had gone, that was all that remained. I did not know what achievements, what mockery, even what tortures still awaited me. I knew nothing, and I persisted in the faith that the time of cruel miracles was not past.”